Zaćma (łac. cataracta) polega na całkowitym lub częściowym zmętnieniu soczewki w oku. Soczewka, która głównie składa się z wody i białka, z czasem może zmętnieć. Zwykle spowodowane jest naturalnym procesem starzenia się. Najczęstszą formą zaćmy jest, tzw. zaćma starcza. Pojawiać się ona może już około 40 roku życia, choć pogorszenie wzroku następuje około lat 60. W wyjątkowych przypadkach zaćma może jednak wystąpić także u osób młodszych lub nawet dzieci.

Pierwszym objawem zaćmy jest pogorszenie wzroku, którego nie można skorygować okularami, czy szkłami kontaktowymi. Kolejnym objawem jest widzenie „przez mgłę” i zamazanie konturów obrazu. Najlepszym sposobem wyleczeniem zaćmy jest usunięcie starej soczewki i zastąpienie jej nową - sztuczną.

Jaskrą nazywa się każdą dolegliwość, o której może świadczyć podwyższone ciśnienie śródoczne. U dorosłego, zdrowego człowieka, najczęściej zachowany jest stan równowagi pomiędzy wytwarzaniem cieczy wodnistej, a jej odpływem z komory oka. Zwykle choroba ta powstaje w wyniku utrudnionego odpływu cieczy, co w efekcie przyczynia się do wzrostu ciśnienia śródgałkowego. Jaskra jest chorobą przewlekła i nie wyleczalną, która nieleczona może prowadzić do całkowitej utraty wzroku.

Rozróżniamy następujące rodzaje jaskry:

• jaskra pierwotna - jest to choroba obuoczna, uwarunkowana genetycznie najczęściej dotyka osób po 50 roku życia,
• jaskra prosta - jest wywołana upośledzeniem odpływu cieczy wodnistej z oka; nie leczona może doprowadzić do zaniku nerwu wzrokowego i/lub całkowitej utraty wzroku. W wypadku tego schorzenia bardzo ważna rolę odgrywają systematyczne wizyty i badania u okulisty,
• jaskra ostra - charakteryzuje się silnym bólem gałki ocznej promieniującym do czoła i skroni, często jest powiązana z nudnościami lub wymiotami. Leczenie polega na podaniu leków zwężających źrenicę i obniżających ciśnienie śródoczne. Jeżeli pacjent zaobserwuje obrzęk nabłonka rogówki, łzawienie i światłowstręt a temu będzie towarzyszyć podwyższona temperatura ciała oraz obniżenie ostrości wzroku - powinien natychmiast skontaktować się z lekarzem, by zapobiec ewentualnej ślepocie. Również w tym wypadku ważny jest stały kontakt z lekarzem prowadzącym,
• jaskra przewlekła - pojawia się wówczas, gdy pacjent nie rozpoczął leczenia jaskry ostrej; każdy pacjent z jaskrą musi być pod opieką lekarza by zapobiec zanikowi nerwu wzrokowego i utracie wzroku,
• jaskra wrodzona – dziecięca odmiana jaskry pierwotnej; ujawnia się tuż po urodzeniu lub w pierwszych latach życia dziecka. Jaskrę tą powoduje niedorozwój aparatu wzrokowego. Typowym objawem dla tego rodzaju jaskry jest powiększenie średnicy rogówki.

Leczenie zachowawcze

Przy jaskrze zawsze w pierwszej kolejności stosuje się leczenie w poradni. Dopiero gdy ono nie przynosi efektów i zagrożony jest wzrok pacjenta stosowane są metody operacyjne. Bez względu na rodzaj jaskry, każdy pacjent musi podjąć leczenie i ściśle współpracować z lekarzem, by zapobiec najgorszemu, czyli utracie wzroku. Trudność w leczeniu jaskry wynika z utajonych przyczyn, tzn. przez dłuższy czas choroba rozwija się bez objawów. Niekiedy ujawnia się bardzo gwałtownie - już w postaci nieodwracalnej utraty wzroku. Dlatego tak istotne jest aby pacjent w porę trafił do lekarza okulisty, który szybko postawi właściwą diagnozę.

W zależności od rodzaju jaskry i stopnia jej zaawansowania, metoda leczenia może być różna. Na początku mogą być to tylko krople do oczu, a w ostateczności zabieg okulistyczny. Mimo że przyczyny powstania i rozwoju jaskry nie są do końca znane, istnieją pewne czynniki ryzyka, na które trzeba szczególnie zwrócić uwagę. Do takich czynników zaliczymy: miażdżyce, cukrzyce, wiek około 40 roku życia, stres, skłonność do migren czy dziedziczność.

Podczas diagnozowania jaskry lekarz może zlecić szereg badań potwierdzających jej istnienie i charakter. Są to przede wszystkim: 

• tonometria - badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego,
• perymetria - badanie pola widzenia,
• tonografia - badanie zdolności odpływu cieczy z gałki ocznej,
• gonioskopia - badanie kąta odpływu cieczy z oka,
• badanie tarczy nerwu wzrokowego - polegające na określeniu barwy nerwu wzrokowego.

Leczenie operacyjne

W leczeniu operacyjnym jaskry rozróżniamy kilka rodzajów zabiegów:

• operacje niepenetrujące - wiskokanalostomia, kanaloplastyka, sklerektomia głęboka (w tych zabiegach nie dochodzi do pełnościennego otwarcia gałki ocznej),
• operacje penetrujące - trabekulektomia, śródtwardówkowe wkleszczenie tęczówki obwodowej,
• operacje z zastosowaniem implantów.

Zabiegi operacyjne w przypadku jaskry służą najczęściej zatrzymaniu postępującej choroby i w tym aspekcie mają dużą skuteczność, Jednak obarczone są powikłaniami i rzadko ich efekty mogą poprawić już zaistniałą sytuację chorobową.

Tylko wcześnie zauważona jaskra i szybkie podjęcie leczenia może uchronić pacjenta przed nieodwracalną ślepotą. Wystarczy badać się 1 - 2 w roku, by skutecznie przeciwdziałać chorobie.

Szpital Prywatny Pulsmed poza skomplikowanymi operacjami okulistycznymi, wykonuje również drobne zabiegi z zakresu okulistyki (prywatnie jak i w ramach z NFZ). Zabiegi te traktowane są jako chirurgia ambulatoryjna, tzn. krótki zabieg bez konieczności pozostania w szpitalu. Daje to pacjentowi możliwość szybkiego powrotu do codzienności i zmniejsza jego uszczerbek na zdrowiu.

Do krótkich zabiegów okulistycznych wykonywanych w naszej placówce zaliczamy:

• Brodawczak - zmiana spojówkowa pochodzenia wirusowego, wywoływana ludzkim wirusem brodawczaka (HPV - human papilloma virus), może mieć charakter łagodny, rzedziej może zmieniać się w zmiany złośliwe. Leczenie polega na drobnym zabiegu i usunięciu zmiany.
• Gradówka - przewlekły stan zapalny gruczołu tarczkowego. Głównym objawem jest niebolesne zgrubienie brzegu powieki. Leczenie polega na stosowaniu maści lub kropli, a jeśli to nie skutkuje na przeprowadzeniu zabiegu ambulatoryjnego.
• Kępki żółte - wykwity skórne u ludzi dorosłych, płaskie (na powiekach) lub grudkowe, powstające w skutek nadmiernego odkładania się lipidów w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego; często objaw zaburzeń metabolizmu trójglicerydów i cholesterolu w krążeniu. Leczenie polega na drobnym zabiegu i ich usunięciu.
• Podwinięcie powieki - ENTROPION - polega na zawinięciu brzegu powieki do worka spojówkowego. Zazwyczaj dochodzi do niego, gdy chory mocno zaciska powieki lub spojrzy w dół. Jego przyczynami może być zwiotczenie mięśnia okrężnego oka (co ma miejsce u osób starszych), lub też blizna powstała w obrębie powiek. Rzęsy, które są zawinięte do worka spojówkowego powodują podrażnienie oka a czasami uszkodzenie rogówki. Leczenie polega na stosowaniu maści lub kropli, niekiedy kończy się ono drobnym zabiegiem.
• Udrożnienie kanalika łzowego - polega na wywołaniu drożności w kanaliku łzowym.
• Wywinięcie powieki - EKTROPION - polega na nieprawidłowym ustawieniu brzegu powieki, które to utrudnia odpływ łez oraz zaburza prawidłowe zwilżanie powierzchni rogówki, w wyniku czego dochodzi do podrażnienia gałki ocznej. Do najczęstszych przyczyn powstawania ektropionu zaliczamy: blizny skóry okolicy powiek, porażenia nerwu twarzowego lub zmiany zanikowe mięśnia okrężnego oka. Najlepsze efekty leczenia daje zabieg ambulatoryjny.
• Skrzydlik - zmiana chorobowa polegająca na zgrubieniu spojówki gałkowej w obrębie szpary powiekowej, występującej w kształcie trójkąta zwróconego wierzchołkiem ku górze. Leczony jest poprzez drobny zabieg ambulatoryjny.
• Tłuszczyk - zmiana spojówkowa o charakterze zwyrodnieniowym, może częściej pojawiać się z wiekiem. Jest to zmiana przeważnie w kolorze żółtawym, rzedziej różowym. Leczenie dokuczliwych zmian tego typu polega na ich ambulatoryjnym usunięciu.
• Torbiel - powstaje na powiece lub spojówce najczęsciej przez działanie bakterii, jej przyczynami może być np. zatkany kanalik łzowy lub używanie niewłaściwych kosmetyków. Leczeniem jest zabieg polegający na nacięciu zmiany i jej wyłuszczeniu.
• Zabieg kapsulotomii laserowej - to zabieg polegający na przecięciu torby tylnej soczewki w zaćmie wtórnej. Po operacji zaćmy może pojawić się zmętnienie tylnej soczewki, co powoduje zmniejszenie ostrości wzroku u pacjenta. Leczenie polega na laserowym utworzeniu otworu w centrum torebki soczewki. Zabieg trwa kilka minut.
• Zabieg laserowy przeciwcukrzycowy - polega na zastosowaniu fali świetlnej lasera w leczeniu zmian cukrzycowych oka.
• Zabieg laserowy zwyrodnień siatkówki - polega na zastosowaniu fali świetlnej lasera w leczeniu zmian zwyrodnieniowych siatkówki oka.

Wszystkie powyższe zabiegi wykonywane są przez lekarza okulistę - specjalistę. Każdy zabieg musi być poprzedzony wizytą u lekarza, który decyduje o formie leczenia danego schorzenia, uwzględniając warunki zdrowotne pacjenta i mając na uwadze jego najlepsze dobro. Powyższe zabiegi niewymagają od pacjenta pobytu w szpitalu i w większości wypadków wykonywane są w znieczuleniu miejscowym.